In­sty­tu­cja przedaw­nie­nia spro­wa­dza się do usu­nię­cia stanu nie­pew­no­ści praw­nej w sy­tu­acji, gdy upraw­nio­ny przez bar­dzo długi czas nie wy­ko­nu­je swo­ich praw pod­mio­to­wych, nie re­ali­zu­je przy­słu­gu­ją­cych mu rosz­czeń. Prze­pi­sy mają cha­rak­ter dys­cy­pli­nu­ją­cy stro­ny sto­sun­ków praw­nych, tzn. po­ten­cjal­ne za­gro­że­nie skut­ka­mi przedaw­nie­nia ma na celu mo­bi­li­za­cję wie­rzy­cie­la by wy­ko­nał swoje prawo pod­mio­to­we, po­przez re­ali­za­cję przy­słu­gu­ją­ce­go mu rosz­cze­nia, do­pro­wa­dza­jąc tym samym do zgod­no­ści stanu fak­tycz­ne­go z obo­wią­zu­ją­cym pra­wem. Prze­pi­sy nor­mu­ją­ce przedaw­nie­nie, mają cha­rak­ter ius co­gens co ozna­cza, że wska­za­ne za­sa­dy nie do­zna­ją wy­jąt­ków, zaś stro­ny nie mogą wy­łą­czyć sto­so­wa­nia prze­pi­sów o przedaw­nie­niu i za­stę­po­wać ich po­sta­no­wie­nia­mi umow­ny­mi. Warto rów­nież dodać, iż in­sty­tu­cja przedaw­nie­nia jest je­dy­nie na za­rzut stro­ny, który może być sku­tecz­nie pod­nie­sio­ny tylko po upły­wie ter­mi­nu przedaw­nie­nia. Za­rzut nie musi być pod­nie­sio­ny w toku pro­ce­su, może on być pod­nie­sio­ny także przed wy­to­cze­niem po­wódz­twa, gdy tylko wie­rzy­ciel za­żą­da od dłuż­ni­ka speł­nie­nia świad­cze­nia.

Przedaw­nie­nie rosz­czeń o na­pra­wie­nie szko­dy wy­rzą­dzo­nej czy­nem nie­do­zwo­lo­nym pod­le­ga ogól­nym re­gu­łom przedaw­nie­nia usta­no­wio­nym w prze­pi­sach art. 117 i n. k.c., z mo­dy­fi­ka­cja­mi okre­ślo­ny­mi w art. 4421 k.c., do­ty­czą­cy­mi ter­mi­nów przedaw­nie­nia tych rosz­czeń i ich biegu. Prze­pi­sy te re­gu­lu­ją przedaw­nie­nie wszel­kich rosz­czeń ma­jąt­ko­wych w za­kre­sie od­po­wie­dzial­no­ści de­lik­to­wej, a więc rosz­czeń o na­pra­wie­nie szko­dy ma­jąt­ko­wej oraz rosz­czeń o pie­nięż­ne za­dość­uczy­nie­nie krzyw­dzie. Z racji nie­ma­jąt­ko­we­go cha­rak­te­ru nie ule­ga­ją przedaw­nie­niu żą­da­nia ochro­ny dóbr oso­bi­stych okre­ślo­ne w dwóch pierw­szych zda­niach art. 24 § 1 k.c.

W art. 4421 § 1 k.c. usta­wo­daw­ca sfor­mu­ło­wał ogól­ne re­gu­ły okre­śla­ją­ce ter­min przedaw­nie­nia rosz­czeń o na­pra­wie­nie szko­dy wy­rzą­dzo­nej czy­nem nie­do­zwo­lo­nym:

• przedawnienie następuje z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia – jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę

Jed­no­cze­śnie usta­wo­daw­ca okre­ślił dwa istot­ne od­stęp­stwa od tych reguł:

• dla przedawnienia roszczeń deliktowych, jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (art. 4421 § 2 k.c.) – roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu po 20 latach od dnia popełnienia przestępstwa, bez względu na fakt, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia;
• dla roszczeń o naprawienie szkód na osobie (art. 4421 § 3 k.c.) – przedawnienie roszczeń nie może się skończyć wcześniej niż z upływem 3 lat od dnia kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Re­gu­la­cja praw­na do­ty­czą­ca rosz­czeń ma­ło­let­nie­go, za­war­ta w prze­pi­sie art. 4421 § 4 k.c., sta­no­wi novum w za­kre­sie ozna­cze­nia ter­mi­nów przedaw­nie­nia. Ma ona na celu wzmoc­nie­nie ochro­ny ma­ło­let­nie­go w sy­tu­acji, gdy jego przed­sta­wi­ciel usta­wo­wy nie do­peł­nia obo­wiąz­ków re­pre­zen­ta­cji dziec­ka. Ochro­ny nie udzie­la mu wów­czas art. 122 k.c., który znaj­du­je za­sto­so­wa­nie, gdy ma­ło­let­ni nie ma przed­sta­wi­cie­la usta­wo­we­go w chwi­li upły­wu ter­mi­nu przedaw­nie­nia. Słusz­nie bo­wiem SN w wy­ro­ku z dnia 26 lipca 2012 r. (II CSK 759/11) stwier­dza, że za­rów­no treść art. 4421 § 4 k.c., jak i jego kon­tekst po­zwa­la­ją przy­jąć, że od­mien­nie niż w art. 122 k.c. unor­mo­wa­nie to do­ty­czy ma­ło­let­nich, któ­rzy w okre­sie biegu przedaw­nie­nia mieli przed­sta­wi­cie­la usta­wo­we­go. Je­że­li więc ma­ło­let­ni ma ro­dzi­ców lub opie­ku­nów, ale ci przed­sta­wi­cie­le za­nie­dbu­ją do­cho­dze­nia rosz­cze­nia, prze­pis art. 4421 § 4 k.c. w spo­sób istot­ny od­su­wa nie­ko­rzyst­ny dla ma­ło­let­nie­go sku­tek: bieg ter­mi­nu przedaw­nie­nia jego rosz­cze­nia o na­pra­wie­nie szko­dy na oso­bie nie może skoń­czyć się wcze­śniej niż z upły­wem lat dwóch od uzy­ska­nia przez tę osobę peł­no­let­nio­ści.

Ze wzglę­du na skom­pli­ko­wa­ny cha­rak­ter za­gad­nie­nia przedaw­nie­nia rosz­czeń od­szko­do­waw­czych, za­pra­sza­my do kon­tak­tu z na­szy­mi praw­ni­ka­mi, któ­rzy prze­ana­li­zu­ją każdą Pań­stwa spra­wę. In­for­ma­cje kon­tak­to­we znaj­dą Pań­stwo w za­kład­ce kon­takt.