Zgodnie z art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody lub jej zwiększenia obowiązek naprawienia szkody ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza stopnia winy obu stron. Poszkodowany przyczynia się do powstania szkody, jeżeli jego zachowanie się jest adekwatną współprzyczyną powstania szkody w ogóle (art. 361 k.c.).
Za przyczynienie się, należy uznać takie zachowanie poszkodowanego, które pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą oraz jest obiektywnie nieprawidłowe. Może to być działanie, ale również zaniechanie tj. nie podjęcie odpowiedniego działania, które miało wpływ na powstałą szkodę.
Zadośćuczynienie może zostać obniżone zasadniczo z dwóch powodów:
- poszkodowany przyczynił się do powstania szkody
- poszkodowany przyczynił się do zwiększenia rozmiarów szkody
Każdorazowej oceny rozmiaru przyczynienia w postępowaniu sądowym dokonuje Sąd. Przyczynienie określa się procentowo, co w praktyce skutkuje tym, iż wszystkie wypłacane poszkodowanemu świadczenia (np. odszkodowanie, zadośćuczynienie, renty, zwrot wszelkich kosztów np. leczenia i rehabilitacji) zostaną zredukowane o ten właśnie, określony procent.
W przypadku wypadku drogowego z przyczynieniem mamy najczęściej do czynienia w przypadku braku zapiętych pasów bezpieczeństwa, przekroczeniem prędkości, dobrowolnej zgody na podróż z nietrzeźwym kierowcą lub uprzedniego spożywania alkoholu z kierującym pojazdem bezpośrednio przed wypadkiem czy zaniechanie włączenia świateł w pojeździe.
Inne przyczyny to np.: przekroczenie jezdni w niedozwolonym miejscu oraz niezachowanie szczególnej ostrożności podczas przekraczania jezdni, wtargnięcie na jezdnię przed przejeżdżającym pojazdem, poruszanie się pieszego nieprawidłowo prawą zamiast lewą stroną drogi, niedostateczne rozglądanie się na jezdni, brak kasku/odzieży ochronnej/prawa jazdy na motor, niewłaściwa obserwacja przez poszkodowanego sytuacji na drodze i podjęcie decyzji o skręcie w lewo w momencie, kiedy jego pojazd był już wyprzedzany przez inny pojazd oraz niewłączenie kierunkowskazu sygnalizującego manewr skrętu w lewo. Zadośćuczynienie pomniejsza się stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron (tzn. sprawcy i poszkodowanego).
Wydaje się, że maksymalnym stopniem przyczynienia się poszkodowanego jest wartość 50 %, gdyż wyższe przyczynienie oznaczałoby, iż sprawcą wypadku jest sam poszkodwany.
W wyroku z dnia 02 grudnia 1985 r. (sygn. akt IV CR 412/85) Sąd Najwyższy wskazał, iż „osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem. Spożywanie napoju alkoholowego z takim kierowcą przed jazdą uważać należy za znaczne przyczynienie się do powstania szkody.”
Orzecznictwo w zakresie przyczynienia kategorycznie stwierdza, że określając wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, w sytuacji, gdy poszkodowany przyczynił się do powstania szkody, lub do zwiększenia jej rozmiarów pomniejsza się wysokość świadczenia.
Czynnikami wpływającymi na wysokość przyczynienia są m.in.:
- wiek poszkodowanego
- stopień winy obu stron
- stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego
- ciężar naruszonych obowiązków
- okoliczności zdarzenia
- cechy osobiste sprawcy i poszkodowanego
- zachowanie się poszkodowanego
Gdy chodzi o małoletniego, który w chwili wypadku nie ukończył lat trzynastu sytuacja kształtuje się odmiennie. Co do zasady małoletni, zgodnie z art. 426 k.c. nie ponosi winy, a więc nie można w tym wypadku mówić o szkodzie powstałej z jego przyczyny. Niemniej jednak orzecznictwo sądowe jest zgodne co do możliwości odpowiedniego pomniejszenia należnych świadczeń mając na uwadze jego wiek, stopień świadomości i rozeznanie.
