Odpowiedzialność za wypadek na zasadzie winy oraz na zasadzie ryzyka

W polskim prawie odpowiedzialność odszkodowawcza sprawcy wypadku kształtuje się w dwojaki sposób - w zależności od okoliczności zdarzenia może być oparta na zasadzie winy lub zasadzie ryzyka.

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Regułą jest przyjęcie odpowiedzialności sprawcy wypadku opartej na zasadzie ryzyka. Zgodnie z art. 436 kodeksu cywilnego samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody (np. przy pomocy pary, gazu, elektryczności czy paliw płynnych) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez jego ruch.
Oznacza to odpowiedzialność kierującego pojazdem za zdarzenie bez konieczności wykazania jego winy i dotyczy sytuacji takich jak potrącenie pieszego lub rowerzysty, czy najechanie na inny pojazd niebędący w ruchu, a także odpowiedzialności kierującego pojazdem wobec poszkodowanych pasażerów drugiego pojazdu. Zatem dla zaistnienia odpowiedzialności nie ma znaczenia, czy kierujący pojazdem faktycznie ponosi winę za powstałą szkodę, wystarczy jedynie fakt, że szkoda taka powstała i wynikała ona z ruchu pojazdu mechanicznego oraz między ruchem pojazdu, a szkodą istnieje związek przyczynowo - skutkowy.

W przypadku odpowiedzialności na zasadzie ryzyka to na kierowcy niejako spoczywa ciężar dowodu, musi on bowiem wykazać, że istniała przesłanka wyłączająca jego odpowiedzialność jak np. działanie siły wyższej. Siła wyższa przez polskie prawo uznawana jest za zdarzenie pochodzące z zewnątrz o charakterze żywiołowym i nie dającym się przewidzieć, zatem nie można uznać za takie zdarzeń spowodowanych przez wadliwie działające mechanizmy pojazdu (jak np. awaria hamulców, pęknięcie opony). Siłą wyższą nie są także gołoledź, awaria sygnalizacji świetlnej, błędny sygnał kierującego ruchem itp.

Odpowiedzialność kierującego pojazdem wyłączona może zostać również w sytuacji, gdy szkoda powstała z wyłącznej winy poszkodowanego jak np. wtargnięcie przez niego na jezdnie, lub wyłącznej winy osoby trzeciej. Jednak należy zauważyć, że wyłączność winy po stronie poszkodowanego lub osoby trzeciej oznacza, że poszkodowany lub osoba trzecia musi ponosić winę za spowodowanie wypadku całościowo tzn. w 100%. Samo przyczynienie się przez poszkodowanego lub osobę trzecią do wypadku nawet w bardzo wysokim stopniu nie zwalnia kierującego od odpowiedzialności, może jedynie mieć wpływ na wysokość odszkodowania należnego poszkodowanemu. Należy jednak zaznaczyć, że winę można przypisać wyłącznie osobie, która ukończyła 13 lat i jest poczytalna.

Jak wynika z powyższych informacji, odpowiedzialność kierującego pojazdem jest przez polskie prawo ujęta bardzo szeroko, co służy zabezpieczeniu interesu poszkodowanych i umożliwieniu im ubiegania się o odszkodowanie za powstałe szkody oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i cierpienie psychiczne.

Odpowiedzialność na zasadzie winy

Zasada odpowiedzialności na zasadzie winy dotyczy zdarzeń takich jak zderzenie się dwóch pojazdów pozostających w ruchu. Wówczas podmiot odpowiada za szkodę wyrządzoną swoim zawinionym działaniem, w wyniku którego powstała szkoda. Brak winy po stronie jednego z kierowców wyłącza jego odpowiedzialność za powstałą szkodę. Zatem kiedy mamy do czynienia z sytuacją, gdzie jeden z kierowców jest osobą poszkodowaną, uzyskuje on prawo do odszkodowania od drugiego kierowcy, tylko wówczas, gdy ponosi on winę za zaistniałe zdarzenie drogowe.
W przypadku, gdy na skutek zderzenia dwóch pojazdów ucierpią osoby trzecie, podstawą odpowiedzialności obydwu kierowców jest zasada ryzyka, wówczas odpowiedzialność obu kierowców jest solidarna.
Na zasadzie winy odpowiedzialność ponosi także kierowca, która przewozi pasażera z tzw. grzeczności. Aby mówić o przewozie z grzeczności musza być spełnione 3 warunki łącznie: przewóz musi być nieodpłatny, nieobowiązkowy i bezinteresowny. W takim przypadku, by uzyskać odszkodowanie, pasażer musi udowodnić winę kierowcy. Wyjątek od niniejszej reguły, stanowi sytuacja, w której kierowca przewozi nieodpłatnie z grzeczności małoletniego pasażera – wtedy jego odpowiedzialność kształtuje się na zasadzie ryzyka. W sytuacji, gdy kierowca przewozi pasażera w sposób wiążący się z zapłatą za przewóz, w razie wypadku komunikacyjnego, odpowiada on na zasadzie ryzyka.

Odpowiedzialność finansowa

Na wysokość odszkodowania nie ma wpływu fakt, czy odpowiedzialność za wypadek komunikacyjny kształtuje się na zasadzie ryzyka, czy na zasadzie winy. Finansową odpowiedzialność ponosi ubezpieczyciel, u którego sprawca wypadku miał wykupioną polisę OC i to do niego należy zgłosić się w sytuacji, w której poszkodowanemu należy się odszkodowanie za wypadek.

W przypadku ubiegania się o odszkodowanie warto skorzystać z pomocy Kancelarii Prawnej Subsydium, która od ponad osiemnastu lat działa na rynku odszkodowawczym. Dzięki zdobytemu doświadczeniu, pomożemy Państwu uzyskać należne odszkodowanie adekwatne do rozmiarów szkody, zwłaszcza negatywnych następstw zdrowotnych doznanych w skutek wypadku.

Powrót do listy Pytania do prawnika